ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္၊ ျမန္မာ့စစ္အာဏာသိမ္းမႈ ႏွင့္ ရကၡိဳင္ျပည္ႏိုင္ငံေရး A Myanmar Commentary by Kyaw Lynn

ေဆာင္းပါးအျပည့္အစုံ (PDF) ကို ရယူရန္ ေဒါင္းလုပ္ျပဳလုပ္ပါ။

ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပႏိုင္ငံေရးေလ့လာသုံးသပ္သူမ်ားမွ ေဖေဖာ္ဝါရီ၊ စစ္အာဏာသိမ္းမႈကို ဆန႔္က်င္ရာ၌ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ား၏ အခန္းက႑ကို ေျပာၾကရာတြင္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္သည္ သူတို႔၏ ေဆြးေႏြးမႈႏွင့္ အျမင္မ်ားကို အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေစသည့္ အဓိကက်ေသာ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားထဲမွ တစ္ခုျဖစ္လာသည္။ ရကၡိဳင့္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ စစ္ေရးအဖြဲ႕ျဖစ္သည့္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနာက္ဖက္ နယ္စပ္ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္အား စိန္ေခၚတိုက္ခိုက္ႏိုင္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၈-၁၉ ကာလအတြင္း ျမန္မာ့တပ္မေတာ္၏ ထိုးစစ္ဆင္တိုက္ခိုက္မႈမ်ားကို ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္မွ ေျပာင္ေျပာင္ေျမာက္ေျမာက္ ခုခံတြန္းလွန္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းသည္ အဆိုပါအခ်က္ကို ပိုသိသာေစ ခဲ့ပါသည္။ ရကၡိဳင္ အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ အင္အားႀကီးထြားလာျခင္းသည္ ရခိုင္လူထုအတြင္း ေထာက္ခံမႈ ႀကီးမားျခင္း၊ ေကာင္းစြာ ေလ့က်င့္ထားေသာ တပ္သားမ်ားပိုင္ဆိုင္ျခင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတြင္း ေျပာင္းလဲေနေသာ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမ်ားႏွင့္ ျဖစ္ေပၚမႈမ်ားကို ေသခ်ာစြာ သိျမင္ႏိုင္ေသာ ႏုပ်ိဳေသာ ေခါင္းေဆာင္မႈတို႔ေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံေတာ္ စီမံခန႔္ခြဲေရးေကာင္စီ၏ ေဖေဖာ္ဝါရီ စစ္အာဏာသိမ္းကတည္းက အေျခအေနမ်ားမွာ စတင္ေျပာင္းလဲ လာေတာ့သည္။ ႏိုင္ငံတစ္ဝွမ္းလုံး၊ လူ႔အသိုင္းအဝိုင္းတိုင္း ရင္ဆိုင္ေနရေသာ စိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သတ္၍လည္း အေျဖရဖို႔ခက္သည့္ ေမးခြန္းမ်ားစြာကို ေမးလာၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ၿမိဳ႕နယ္အမ်ားစုတြင္ မဲေပးခြင့္မရခဲ့ေသာ ႏိုဝင္ဘာအေထြေထြေ႐ြးေကာက္ပြဲၿပီးေနာက္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ႏွင့္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္တို႔ၾကား ျပင္းထန္ေသာ စစ္ပြဲမ်ားရပ္တန႔္သြားသည္ႏွင့္ ပတ္သတ္၍လည္း ျဖစ္သည္။ သမိုင္းစာအုပ္မ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထား ေတာ့မည့္၊ စစ္အာဏာသိမ္းမႈမတိုင္ခင္ အဆိုပါ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားရပ္တန႔္သြားျခင္းသည္ လူအမ်ားအား လက္ရွိ ႏိုင္ငံေရးအက်ပ္အတည္းတြင္း ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရးရပ္တည္မႈကို ေမးခြန္းထုတ္ေစသည္။ တဖက္တြင္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္အေနျဖင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ထဲရွိ ဆက္စပ္နယ္ေျမထဲတြင္ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ ဒီမိုကေရစီတက္ႂကြလႈပ္ရွားမႈမ်ားကို စစ္ေကာင္စီႏွင့္ ပူးေပါင္းထိမ္းခ်ဳပ္ေနသည္ ဟုပင္ တခ်ိဳ႕က စြပ္စြဲၾကေလသည္။

သို႔ေသာ္ ျမန္မာ့သမိုင္းႏွင့္ ရကၡိဳင္ျပည္ႏိုင္ငံေရးထဲတြင္ အျမစ္တြယ္ေနေသာ ေဒသဆိုင္ရာ ရႈပ္ေထြးမႈမ်ားစြာ ရွိေနသလို ယခုႏိုင္ငံေရး အက်ပ္အတည္းမွာလည္း လူတိုင္းအတြက္ ျဖဴ-မည္း ကြဲဖို႔ခက္ခဲသည္ကို သတိျပဳရန္ အေရးႀကီးလွပါသည္။ ေဒသဆိုင္ရာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအတြက္ သ႐ုပ္မွန္ဝါဒီတစ္ေယာက္အျမင္ (a realist perspective) မွ ေျပာၾကလွ်င္ လက္ရွိစစ္အာဏာသိမ္းမႈသည္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ႏွင့္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ျဖစ္ေသာ တိုင္းျပည္၏ လူမ်ားစု ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားၾကားတြင္ အာဏာခြဲဝယ္မႈဆိုင္ရာ ပြတ္တိုက္မႈသေဘာ ပိုေဆာင္ပါလိမ့္မည္။ စစ္အာဏာသိမ္းမႈလြန္အေျခအေနတြင္ ဗမာျပည္မေဒသ၌ ႏိုင္ငံေရးမတည္မၿငိမ္မႈသည္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ႏွင့္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္တို႔၏ အာရကၡအိမ္မက္ (Arakan Dream) ကို ခ်ီတက္ရန္ ရကၡိတလမ္းစဥ္ (the Way of Rakhita) အေတြးအေခၚ အတြက္ ပိုအေထာက္အကူျဖစ္ေစလိမ့္မည္ဟု တခ်ိဳ႕ေသာ ေလ့လာသုံးသပ္သူမ်ားက ဆိုၾကသည္။

သို႔ေသာ္ သတိထားစရာကိစၥမ်ားမွာလည္း အေျမာက္အမ်ားရွိေနေသးသလို၊ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္ တပ္ေတာ္ အေနျဖင့္ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးအက်ပ္အတည္းကို ေစာင့္ဆိုင္းရင္း သီးျခားေနမူဝါဒႏွင့္ ၾကားေနမူဝါဒကို က်င့္သုံးေနသည္ဟု ဆိုလွ်င္လည္း မွန္ကန္မႈ မရွိႏိုင္ေပ။ အေျခအေနမ်ားမွာ လြန္စြာ စိတ္ပ်က္သတိထားစရာ ေကာင္းသလို စိန္ေခၚမႈသစ္မ်ားမွာလည္း ေန႔တိုင္းလိုလိုပင္ ထြက္ေပၚလာေတာ့သည္။ (ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း) လက္ရွိ တစ္ဖက္သတ္ အပစ္ခတ္ရပ္စဲေရးမ်ားမွာလည္း ေသခ်ာတိက်မႈမရွိ (informal) သလို ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ စစ္သည္ ေတာ္မ်ားမွာလည္း ႏိုင္ငံအႏွံ႔အျပားတြင္ တျခားေသာ မဟာမိတ္ လူမ်ိဳးစုလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ တပ္မေတာ္ကို ဆန႔္က်င္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါဝင္လ်က္ရွိၿပီး၊ တၿပိဳင္နက္တည္းမွာပင္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား သည္ စစ္ေကာင္စီ၏ တရားနည္းလမ္းက်မႈ (legitimacy) ကို စိန္ေခၚရန္ ေ႐ြးေကာက္ခံ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ားႏွင့္ တျခားေသာ စစ္ေကာင္စီဆန႔္က်င္သူမ်ားႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အမ်ိဳးသား ညီၫြတ္ေရးအစိုးရအဖြဲ႕ (National Unity Government- NUG) တြင္ ပါဝင္ရန္လည္း လက္ေရွာင္ခဲ့ၾကေပသည္။ ယခုကဲ့သို႔ ရႈပ္ေထြးၿပီး၊ အေျပာင္းအလဲျမန္ေသာ အေျခအေန တစ္ခုေအာက္တြင္ ႏိုင္ငံေရးေ႐ြးခ်ယ္မႈမ်ားမွာ ခက္ခဲ လြန္းလွေပသည္။

ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္အေနျဖင့္ လက္ရွိ ႏိုင္ငံေရးအက်ပ္အတည္းတြင္ မပါဝင္ရန္ မည္သည့္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ကို စဥ္းစားစရာေနာက္တစ္ခ်က္လည္းရွိေနၿပီး၊ ၄င္းမွာ လြန္ခဲ့ေသာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ႏွစ္ခုစလုံးတြင္ မဲအမ်ားစုအႏိုင္ရရွိခဲ့သည့္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားပါတီ၏ စစ္ေကာင္စီထဲတြင္ ပါဝင္မႈေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ လက္ရွိအခ်ိန္ထိ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွသည္ ထိုကိစၥအေပၚတြင္ လူသိရွင္ၾကား မွတ္ခ်က္ေပးသည္ မ်ိဳးလည္း မရွိေသးေပ။ သို႔ေသာ္ ယခုကိစၥသည္ ရခိုင္လူထုအမ်ားစုအတြက္ အျငင္းပြားစရာ တစ္ခုလည္း ျဖစ္ေနျပန္သည္။

ပထမအခ်က္အေနျဖင့္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားပါတီ၏ စစ္ေကာင္စီထဲတြင္ပါဝင္မႈသည္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲၿပီးေနာက္ ၫြန႔္ေပါင္းအစိုးရတစ္ခုတြင္ ပါဝင္ျခင္း (သို႔) ႏွင့္ ပူးေပါင္းျခင္းႏွင့္ ကြာျခားေပသည္။ အေၾကာင္းမွာ ျပည္သူမ်ားမွ ေပးသည့္ မဲမ်ားသည္ စစ္အာဏာသိမ္းမႈႏွင့္အတူ ဆုံးရႈံးသြားေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ အမ်ိဳးသားပါတီအေနျဖင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္မဲဆႏၷရွင္မ်ား၏ သေဘာထားအတိုင္း စစ္ေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕ဝင္ ျဖစ္ေနသည္ဟု သတ္မွတ္ ရန္မွာလည္း လြန္စြာခက္ခဲလွေပသည္။

ဒုတိယအခ်က္အေနျဖင့္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားပါတီ၏ စစ္ေကာင္စီထဲတြင္ ပါဝင္မႈသည္ ရကၡိဳင္ျပည္သူမ်ား ရွည္ၾကာစြာ ေမွ်ာ္လင့္ေတာင္းတေနၾကေသာ ႏိုင္ငံေရး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ႏွင့္ စီးပြါးေရး ကိုယ္ပိုင္တိုးတက္ပိုင္ခြင့္တို႔ကိုလည္း အခ်ိန္ကာလတစ္ခုအတြင္း ယူေဆာင္လာႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ ယင္းအစား တစ္ဖက္သတ္အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး က်ိဳးေပါက္ၿပီး၊ ပဋိပကၡေၾကာင့္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ား ျဖစ္လာပါက ရခိုင္အမ်ိဳးသားပါတီ၏ စစ္ေကာင္စီထဲ အဖြဲ႕ဝင္ျဖစ္ေနမႈကို ရခိုင္လူထုအမ်ားစုက ေမးခြန္းထုတ္လာေပလိမ့္မည္။ အတိုခ်ဳပ္ေျပာရလွ်င္ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ပါတီ၏ စစ္ေကာင္စီထဲတြင္ ပါဝင္မႈသည္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္/ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ဆႏၵသာမက ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ ရခိုင္ႏွင့္ တျခား လူမ်ိဳးစုမ်ား၏ သေဘာထားကိုလည္း ကိုယ္စားမျပဳႏိုင္ေပ။

အေျခအေနမ်ားမွာ သိမ္ေမြ႕ၿပီး တိမ္းေစာင္းမခံႏိုင္ေပ။ ႏိုင္ငံ့တျခားေဒသမ်ားကဲ့သို႔ပင္ လာမည့္ လမ်ားသည္လည္း ရကၡိဳင္ျပည္ႏိုင္ငံေရးတြင္ တင္းမာမႈႏွင့္ မေသခ်ာမႈမ်ား ျမင့္တက္ေနေသာ ကာလတစ္ခု ျဖစ္ေနေပလိမ့္မည္။

ရကၡိတလမ္းစဥ္ႏွင့္ အာရကၡအိမ္မက္

ရကၡိတလမ္းစဥ္မွာ အာရကၡအိမ္မက္၏ ေနာက္ဆုံးပန္းတိုင္ကို ၿပီးေျမာက္ေစရန္ နည္းလမ္းျဖစ္သည္။ ဘာသာေဗဒ အရ အဆိုပါအယူအဆႏွစ္ခုကို တိက်ေသခ်ာ ဘုံျဖစ္ေသာ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ကို သတ္မွတ္ရန္ ခက္ခဲပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေယဘုယ်နားလည္ခ်က္မွာ ရကၡိတလမ္းစဥ္ အာရကၡတို႔လမ္း (သို႔) အာရကၡတို႔ လုပ္ရပ္သာလွ်င္ ၁၈ ရာစုအတြင္း ေျမာက္ဦးအဆုံးတြင္ က်ဳးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ခံလိုက္ရေသာ အာရကၡအခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာကို ျပန္လည္ ရရွိေရးဟူေသာ ရွည္ၾကာေသာ ႏိုင္ငံေရးပန္းတိုင္ကို အာရကၡေဒသတြင္း ေအာင္ျမင္ေစရန္ အဓိကက်သည္ ဟု ခံယူခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။ ထပ္တူအေရးႀကီးသည္မွာ ရကၡိတလမ္းစဥ္ႏွင့္ အာရကၡအိမ္မက္ ႏွစ္ခုစလုံးသည္ ႏိုင္ငံေရး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရရွိေရးအတြက္ လူမ်ိဳးစုအမ်ိဳးသားေရးဝါဒ (ethno-nationalism)သာ အဓိကဟု သတ္မွတ္ ေသာ ေရွး႐ိုးစြဲ ရခိုင္အစဥ္အလာႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ အာရကၡေဒသတြင္းရွိ လူမ်ိဳး၊ ဘာသာစုံ ပါဝင္မႈရွိေစရန္ ရည္႐ြယ္ထားရွိဟန္ရွိသည္။

ရကၡိဳင္ျပည္ႏိုင္ငံေရးတြင္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္၏ လႈပ္ရွားမႈေပၚထြက္လာျခင္းသည္ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ လူထုအမ်ားစုႀကီး၏ ႏိုင္ငံေရးတက္ႂကြမႈအား ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရွိေသာ ရကၡိဳင္ျပည္အျဖစ္ ေတာင္းဆိုမႈကို ပိုျပတ္သားေစခဲ့သည္ကိုလည္း သတိခ်ပ္သင့္ေပသည္။ ရကၡိဳင့္ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတာ္ က်ဆုံးၿပီး ကတည္း က အာရကၡအခ်ဳပ္ခ်ာအာဏာ ျပန္လည္ရရွိေရးအတြက္ မ်ားစြာေသာ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ မ်ား ေပၚထြက္ခဲ့ၾက သည္။ သို႔ေသာ္ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း တျခားေသာ မည္သည့္လႈပ္ရွားမႈမွ်သည္ ျပည္သူလူထုႀကီး အတြက္ ယခုကဲ့သို႔ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကို မယူေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။

သို႔ေသာ္ ယခုအခ်ိန္ ၂ႏွစ္တာကာလ ျပင္းထန္ေသာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးၿပီးေနာက္ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ မ်ားသာမက သာမန္ျပည္သူလူထုႀကီးပါ ရကၡိဳင္ျပည္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရရွိေရးကို ပိုယုံၾကည္မႈ ျပည့္လာၾက ေလသည္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္လည္း ရကၡိဳင္ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈသည္ အထြက္အထိပ္ေနရာသို႔ ေရာက္ႏွင့္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ ယူဆခ်က္အား ဧၿပီလ ၁၀ ရက္၊ ၂၀၂၁ခုႏွစ္၊ (၁၂) ႏွစ္ေျမာက္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ထြန္းျမတ္ႏိုင္မွ အတည္ျပဳေျပာၾကားခဲ့သည္။

“အမွန္အတိုင္းေျပာရရင္ ၁၇၈၄ ရကၡိဳင့္ႏိုင္ငံေတာ္ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာ က်ဆုံးသြားကတည္းက ေခတ္အဆက္ဆက္ မ်ိဳးဆက္အလိုက္ ေတာ္လွန္ေရးဆင္ႏြဲခဲ့ၾကတဲ့အထဲမွာ ငါတို႔မ်ိဳးဆက္လက္ထက္မွာ ဦးေဆာင္မႈ၊ စည္းလုံးညီၫြတ္မႈ ခိုင္ခိုင္မာမာနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုက္ပြဲဝင္ႏိုင္၊ ရပ္တည္လာႏိုင္တာကို အထင္အရွား ေတြ႕ၾကရမယ္ျဖစ္တယ္။ ဒီအေျခအေနကို ပိုေကာင္းေအာင္ႀကိဳးစားၾက၊ အျမင့္ဆုံးပန္းတိုင္ထိ အေရာက္လွမ္းခ်ီတက္ႏိုင္ေအာင္ ကိုယ္စြမ္း ဉာဏ္စြမ္းရွိသမွ် အေကာင္းဆုံး ဆက္လက္တိုက္ပြဲဝင္ၾက။”

အဆိုပါ မွတ္ခ်က္မ်ားအၿပီးမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထြန္းျမတ္ႏိုင္မွ ရကၡိဳင္ျပည္တြင္း ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး (state-building) ႏွင့္ တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေရး (nation-building) ကိစၥရပ္မ်ားကိုပါ ဆက္လက္ေျပာဆိုသြားခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေခတ္သစ္ရခိုင္ျပည္နယ္ႏွင့္ အဆိုပါ ကိစၥ (၂) ခုမွာ မည္ကဲ့သို႔ ဆက္ႏြယ္ေနသည္ကို ရွာေဖြၾကည့္ရန္ လည္း စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းလွေပသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေျပာရလွ်င္ ရကၡိဳင္ျပည္၏ နယ္ေျမအား အျဖဴေရာင္၊ အျပာေရာင္၊ အနက္ေရာင္ ကဲ့သို႔ အစိုးရသတ္မွတ္ခ်က္အတိုင္း သတ္မွတ္ရန္ ခက္ခဲလြန္းလွပါသည္။* သို႔ေသာ္ ရကၡိဳင္ျပည္ေျမာက္ပိုင္းတြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ေပၚမွ လြဲလွ်င္ က်န္ေသာ ေနရာအမ်ားစုသည္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္၏ လႊမ္းမိုးမႈေအာက္သို႔ ေရာက္ႏွင့္ေနသည္ဟု ေယဘုယ်က်က် မွတ္ယူႏိုင္ၿပီး၊ ဒီဖက္တိုေျမျပင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရား (defacto administrative mechanisms) ကိုလည္း ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္၏ မူဝါဒမ်ားကို အေျချပဳၿပီး လည္ပတ္လ်က္ရွိေပသည္။ ယခု အေျပာင္းအလဲသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ၅ ႏွစ္တာကာလအတြင္း သိသာထင္ရွားေသာ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္း တစ္ခုျဖစ္ၿပီး၊ အဆိုပါ နယ္ေျမမ်ားအတြင္း မည္ကဲသို႔ အျဖစ္အပ်က္မ်ား ျဖစ္လာႏိုင္သည္ကိုလည္း မွန္းဆရန္ ခက္ခဲလွပါသည္။

အာဖရိက ဦးခ်ိဳေဒသ၌ ‘ပဋိပကၡႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး စီမံကိန္း’ ေခါင္းေဆာင္ ပါေမာကၡ ရက္ဒီ ဘက္ရီးကတ္တီ (ဘ္) (Redie Bereketeab)၏ အဆိုအရဆိုလွ်င္ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရးတြင္ အင္စတီက်ဴးရွင္နယ္လိုက္ေဇးရွင္း (institutionalization)၊ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တိုင္ေဇးရွင္း (bureaucratization)၊ ႏွင့္ ဒီမိုကရက္တိုင္ေဇးရွင္း (democratization) ဟူေသာ အဓိက အစိတ္အပိုင္း ၃ ခု ပါဝင္ေပသည္။ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ အင္စတီက်ဴးရွင္းနယ္လိုက္ေဇးရွင္း ဟူသည္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအာဏာအား လူ႔အဖြဲ႕အစည္း အေပၚတြင္ အထူးသီးသန႔္ဖန္တီးထားေသာ ႏိုင္ငံေရးဖြဲ႕စည္းမႈႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွတဆင့္ က်င့္သုံးျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ေနာက္ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တိုင္ေဇးရွင္း ဆိုသည္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ ႐ုံး၊ ဌာနမ်ားမွ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒ မ်ားျဖင့္ လည္ပတ္ေစေသာ ျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ဒီမိုကရက္တိုင္ ေဇးရွင္း ဆိုသည္မွာ အာဏာခြဲေဝမႈရွိေသာ အင္စတီးက်ဴးရွင္းမ်ားကို တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ ဒီမိုကေရစီက်ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈတစ္ရပ္ကို ျဖစ္ေစေသာ လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုအျဖစ္ သက္မွတ္ေပသည္။.

အဆိုပါ ျဖစ္စဥ္(၃) ခုထဲ၌ ပထမဆုံး (၂) ခုမွာ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ အာဏာပိုင္မ်ားမွ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ႏွစ္တာကာလအတြင္းတြင္ အဓိကထား တည္ေဆာက္ေနေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားျဖစ္ေပသည္။ ထိုကဲ့သို႔ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားထဲတြင္ ရကၡိဳင့္ျပည္သူ႔အာဏာပိုင္အဖြဲ႕ (Arakan Authority)၊ တရားေရးစနစ္၊ ေဒသဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဖြဲ႕စည္းမႈႏွင့္ အပိုင္းအျခားမ်ား၊ (၄င္းသတ္မွတ္မႈမ်ားသည္ ျမန္မာအစိုးရသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ မတူေပ) အား တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ အခြန္ေကာက္ခံမႈ၊ က်န္းမားေရး၊ ပညာေရး ႏွင့္ တျခားေသာ လူမူေရး ကိစၥ ရပ္မ်ားအား လုပ္ေဆာင္ျခင္းတို႔လည္း ပါဝင္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ တရားနည္းလမ္းက်မႈအရ ဆိုပါလွ်င္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ႏွင့္ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္၏ တရားနည္းလမ္းက်မႈအား ဥေပဒ-ေၾကာင္းက်ိဳးဆိုင္ရာ တရားနည္းလမ္းက်မႈ (legal-rational authority) အျဖစ္သတ္မွတ္ရန္ခက္ခဲၿပီး၊ ၄င္း၏ တရားနည္းလမ္း က်မႈမွာလည္း လူႀကိဳက္မ်ားေသာ ေခါင္းေဆာင္မႈ (charismatic leadership)၊ အမ်ိဳးသားေရးဝါဒ (nationalism) ႏွင့္ စစ္ေရး-ႏိုင္ငံေရး စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ (military-political performance) ကဲ့သို႔ အေရးပါေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားမွ ရရွိေနျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ တျခားတစ္ဖက္တြင္ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ရွားမႈ တစ္ခုျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္- ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ အေနျဖင့္ လူတစ္ဦးခ်င္း ႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္မႈတြင္း အာဏာခြဲေဝမႈ ႏွစ္ခုလုံးတြင္ ဒီမိုကရက္တိုင္ေဇးရွင္း၏ တျခားအဆင့္တစ္ခုကို တက္လွမ္းရန္ အခက္အခဲမ်ားရွိေနဆဲျဖစ္ကိုလည္း ေတြ႕ရသည္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထြန္းျမတ္ႏိုင္မိန႔္ခြန္း၏ ေနာက္ထပ္ အေရးႀကီးေသာ ကိစၥရပ္တစ္ခုမွာ တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေရး (nation-building) ပင္ ျဖစ္သည္။ ဘုံသေဘာတူညီထားေသာ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ မရွိေသးေသာ္ျငားလည္း တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေရး ဟူသည္ အစိုးရ၏ အာဏာႏွင့္ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ ပါဝင္မႈကို အသုံးျပဳၿပီး၊ အမ်ိဳးသား အမွတ္အသားဝိေသသ (national identity) တစ္ခုအား တည္ေဆာက္ျခင္း (သို႔) ပုံေဖာ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေခတ္သစ္ သမိုင္းမွ ၫႊန္ျပေနသကဲ့ပင္ အဆိုပါကိစၥမွာ လက္ရွိ ရခိုင္ျပည္တြင္း လြန္စြာ လိုအပ္ေနေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုလည္း ျဖစ္သည္။ ရကၡိဳင္ျပည္ကဲ့သို႔ လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ ေပါင္းစုံရွိေသာ နယ္ေျမတစ္ခုတြင္ အမ်ိဳးသားဝိေသသတစ္ခုသည္ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ဓေလ့က်င့္ထုံးမ်ားထက္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ မူပိုင္းဆိုင္ရာ စံတန္ဖိုး မ်ားကို အေျချပဳၿပီး၊ လူမ်ိဳးစုလြန္ (supra-ethnic) အမွတ္အသားျဖစ္ရန္လိုအပ္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ အဆိုပါကိစၥ မွာ ဘဂၤလားေဒခ်႕္ သို႔ ႐ိုဟင္ဂ်ာ ၁ သန္းေက်ာ္ ထြက္ေျပးသြားရမႈ ႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္(နယ္စပ္)တြင္း တပ္မေတာ္၏ စစ္ဆင္ေရးေၾကာင့္ ရခိုင္၊ ခ်င္း၊ ၿမိဳႏွင့္ တျခားလူမ်ိဳးမ်ားေပါင္း ၂ သိန္းေက်ာ္ခန႔္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းထားရမႈ တို႔ေၾကာင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္စုႏွစ္ တစ္ခုအတြင္းတြင္ ပိုရႈပ္ေထြးလာေပသည္။ အမ်ိဳးသားဝိေသသ တည္ေဆာက္ရာ တြင္ ႀကဳံေတြ႕ရေသာ အခက္အခဲမ်ားအား ရင္ဆိုင္ရာ ႏွင့္ ရကၡိဳင့္လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ အနာဂတ္အတြက္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ရာတြင္လည္း အုပ္စုတိုင္း ပါဝင္ရန္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္လွေပသည္။ သို႔ေသာ္ အဆိုပါျဖစ္စဥ္သည္ ရကၡိဳင္ အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အေနျဖင့္ ၎၏ လႊမ္းမိုးရာ ေဒသမ်ားတြင္ လူမ်ိဳးစုမ်ားၾကား ဆက္ဆံေရးကို ကိုင္တြယ္သည့္ ပုံစံအေပၚတြင္လည္း မူတည္ပါလိမ့္မည္။ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား အေနျဖင့္လည္း ဘုံသေဘာတူညီမႈႏွင့္ မွ်ေဝထားေသာ အျပန္အလွန္ ဆက္သြယ္မႈမ်ားမွတဆင့္ ဘုံအမ်ိဳးသား ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို အသိုင္းအဝိုင္း မ်ားၾကားတြင္ မည္သို႔ တည္ေဆာက္ၾကသည္မွာလည္း အေရးႀကီးလွေပသည္။

လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ အမႈကိစၥ အမ်ားစု၌ ဘက္မလိုက္မႈ၊ ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မႈ ႏွင့္ ရလဒ္ဦးတည္မႈ စေသာ ဝိေသသမ်ားကို အေျခခံေသာ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ လက္ရွိတရားေရးစနစ္ကို ၎၏ အာဏာသက္ေရာက္မႈရွိေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ႐ိုဟင္ဂ်ာအပါအဝင္ တျခားေသာ လူနည္းစုမ်ားၾကားတြင္လည္း ေယဘုယ်အားျဖင့္ လက္ခံႀကိဳဆိုၾက ေပသည္။ အနည္းဆုံးအေနျဖင့္ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ ျမန္မာအစိုးရ၏ အျပဳအမူမ်ားထက္ မဆိုးဟု မွတ္ယူႏိုင္ေပသည္။ မည္သို႔ပင္ဆိုေစကာမူ အာရကၡတိုင္းျပည္ တည္ေဆာက္ ေရးသည္ လက္ရွိၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲေနေသာအေျခအေနမွသည္ ယဥ္ေက်းမႈမတူညီမႈမ်ိဳးစုံကို နားလည္ လက္ခံတတ္ေသာ လူမ်ိဳးစုံ သဟဇာတျဖစ္ေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုသို႔ ေရာက္ရွိရန္လည္း အေရးႀကီး လွေပသည္။ အဆိုပါ ခရီးမွာလည္း ရွည္ေကာင္း၊ ရွည္ႏိုင္ပါသည္။

အႏွစ္ခ်ဳပ္ရလွ်င္ အာရကၡအိမ္မက္အား အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ တရားနည္းလမ္းက်မႈႏွင့္ အာဏာပိုင္မႈကို ဆက္လက္ထိမ္းသိမ္းထားႏိုင္ရန္ ရကၡိဳင့္အမ်ိဳးသားအဖြဲခ်ဳပ္အေနျဖင့္ ၎၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုံစံအား ေတာ္လွန္ေရး-လြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈယဥ္ေက်းမႈ (revolutionary liberation movement culture) မွသည္ ျပည္သူမ်ား အားလုံးကို ပြင့္လင္းျမင္သာၿပီး၊ တန္းတူသတ္မွတ္ထားေသာ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒမ်ားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ႏိုင္ငံသား အေျချပဳအုပ္ခ်ဳပ္ေသာယဥ္ေက်းမႈ (civic governance) ပုံစံသို႔ မည္မွ် ထိထိေရာက္ေရာက္ ေျပာင္းလဲႏိုင္သနည္း ဟူေသာ ေမးခြန္းအေပၚတြင္လည္း မူတည္ေပလိမ့္မည္။

ရကၡိဳင္ျပည္ႏိုင္ငံေရး၏ သေဘာသဘာဝ

၂၁ ရာစု ရကၡိဳင့္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ၄င္း၏ အတိတ္မွ ထြက္ေပၚလာေသာ အဓိက ဆြဲအားႀကီး ႏွစ္ခုရွိေပသည္။ ပထမဆြဲအားမွာ ေျမာက္ဦးအခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာ က်ဆုံးၿပီးသည္မွ ထြတ္ေပၚလာၿပီး၊ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္ ဆက္လက္တည္တံ့ခဲ့ေပသည္။ ပထမဆြဲအား၏ အဆုံးစြန္ဆုံး ရည္မွန္းခ်က္မွာ လြတ္လပ္ၿပီး၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရွိေသာ အာရကၡတိုင္းျပည္ ဖန္းတီးႏိုင္ရန္ အာဏာက်င့္သုံးေသာဖြဲ႕စည္းမႈႏွင့္ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ား (power-seeking structures and institutions) တည္ေဆာက္ေရးျဖစ္ၿပီး၊ နည္းလမ္းမ်ားမွာ အမ်ိဳးသားေရးဝါဒႏွင့္ စုစည္းလုပ္ေဆာင္ေရးဝါဒ (nationalism and collectivism) တို႔ ေပါင္းစုေရး ျဖစ္သည္။ ေခတ္သစ္တြင္ အဆိုပါ လႈပ္ရွားမူအား ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားထဲတြင္ ရကၡိဳင့္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္/ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ႏွင့္ တျခားေသာ ေသးငယ္ေသာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ အဓိက ကိုယ္စားျပဳေပသည္။

ဒုတိယဆြဲအားတစ္ခုမွာ ပထမဆြဲအားႏွင့္ ႏႈိင္းယဥ္လွ်င္ ပို ေနာက္က်ၿပီး၊ ၂၀ ရာစု ဒုတိယႏွစ္ဝက္ေလာက္မွ စတင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ (လြန္ခဲ့ေသာ) ဒီမိုကေရစီအေျပာင္းအလဲ ဆယ္ႏွစ္ၿပီးေနာက္ အဆိုပါ ဆြဲအား၏ အဟုန္ မွာလည္း က်ယ္ျပန႔္၊ နက္ရႈိင္း လာခဲ့ေပသည္။ အဆိုပါဆြဲအား၏ အဓိက ရည္မွန္းခ်က္မွာ ရကၡိဳင့္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအား ဒီမိုကရက္တစ္တာဝန္ခံမႈႏွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈရွိေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ ဖန္တီးရာတြင္ အာဏာကန႔္သတ္ေသာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ား (power checking institutions) တည္ေဆာက္ေရးျဖစ္ၿပီး၊ အဆိုပါ ဦးတည္ခ်က္အား ေအာင္ျမင္ရန္ နည္းလမ္းမွာ လစ္ဘရယ္တစ္သီးပုဂၢလဝါဒ (liberal individualism) ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အုပ္စုထဲတြင္ သက္ဆိုင္ရာ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ တစ္သီးပုဂၢလတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ား၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး သမားမ်ား ႏွင့္ ပညာရွင္မ်ား ပါဝင္ေပသည္။

သို႔ေသာ္ အဆိုပါ ဆြဲအားႏွစ္ခုအား သီးျခားျဖစ္တည္မႈအျဖစ္ မမွတ္ယူသင့္ေပ။ ရကၡိဳင္အမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွ ဒုတိယဆြဲအား၏ ဒီမိုကေရစီဆန္ေသာ တန္ဖိုးမ်ားကို အတိုင္းအတာတစ္ခုထိ လက္ခံထား ၾကသလို၊ ဒုတိယဆြဲအားထဲမွ အင္အားစုမ်ားမွလည္း ပထမဆြဲအား၏ အမ်ိဳးသားေရးဆိုင္ရာ တန္ဖိုးမ်ားကို ေထာက္ခံၾကေပသည္။ ရလဒ္အျဖစ္ ရကၡိဳင့္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းသည္ ေခတ္သစ္ သမိုင္းတြင္ ယခင္အစိုးရေခတ္ ကာလမ်ားထက္ ပိုစည္းလုံးညီၫြတ္ေနသည္ကို ျမင္ေတြ႕ေနရျခင္းျဖစ္ေပသည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ဒုတိယဆြဲအားကို အဓိကလိုလားသူမ်ားသည္ လူငယ္မ်ိဳးဆက္မ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ရကၡိဳင္လူထုအမ်ားစုႀကီးသည္ ပထမဆြဲအား၏ အမ်ိဳးသားေရးဝါဒဖက္ကို ပိုလိုလားေထာက္ခံၾကေပသည္။

အဆိုပါ အေျခအေနမ်ားမွသည္ ယခုကဲ့သို႔ ေကာက္ခ်က္ႏွစ္ခု ဆြဲႏိုင္သည္။ ရကၡိဳင့္လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၌ လစ္ဘရယ္ တစ္သီးပုဂၢလဝါဒထြန္းကားေရးသည္ ပထမဆြဲအား လိုလားသူမ်ားမွ ႏိုင္ငံေရး ဇာတ္ခုံေပၚတြင္ အသိအမွတ္ ျပဳေလာက္ေသာ ရပိုင္ခြင့္ႏွင့္ လႊမ္းမိုးမႈမရွိသမွ် ခက္ခဲေနေပမည္။ ေနာက္၊ ရကၡိဳင္ျပည္ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ လက္ရွိ ဦးတည္ခ်က္ႏွင့္ အေျခခံမူမ်ားကို ၾကည့္လိုက္ပါက သ႐ုပ္မွန္ႏိုင္ငံေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးလစ္ဘရယ္ဝါဒ ထက္ပို အသုံးတည့္ေနေပလိမ့္မည္။

* အျဖဴေရာင္ ဟူသည္ အစိုးရ ထိမ္းခ်ဳပ္ထားေသာေနရာ၊ အျပာေရာင္သည္ အစိုးရႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားၾကား ယဥ္ၿပိဳင္ေနေသာ ေနရာ ႏွင့္ အနက္ေရာင္သည္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ား ထိမ္းခ်ဳပ္ထားေသာ ေနရာ ျဖစ္သည္ဟု အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားက သတ္မွတ္ေလ့ ရွိပါသည္။ အာရကၡ (Arakan) ဟူသည္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ လက္ရွိ ရခိုင္ျပည္နယ္ထက္ ပိုအ႐ြယ္အစားႀကီးလြန္းေသာ နယ္ေျမတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ၁၉၄၈ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရၿပီးကတည္းက လက္ရွိ ရကၡိဳင့္တပ္ေတာ္ ရွိေနေသာ ရကၡိဳင့္ေတာင္တန္းေဒသကို လက္ရွိ ခ်င္းျပည္နယ္ထဲတြင္ ပိုင္းျဖတ္ ထည့္သြင္းခဲ့သည္။

ကိုေက်ာ္လင္းသည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္၊ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ မဟာတန္းတက္ေရာက္ေနေသာ ဘြဲ႕လြန္ေက်ာင္းသား တစ္ဦးျဖစ္သည္။ သူသည္ ရန္ကုန္အေျခစိုက္ အလြတ္တန္း ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသုံးသပ္သူႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ အင္စတီက်ဴ (Institute for Peace and Governance) ၏ တည္ေထာင္သူတစ္ေယာက္ လည္း ျဖစ္ေပသည္။